Sunday, December 6

Μάνου Χατζιδάκι, "Ρυθμολογία", op. 26

Πρόσφατη ανακάλυψη, η «Ρυθμολογία» του Μάνου Χατζιδάκι, op.26 (Σολίστ, η εξαίρετη Δανάη Καρά, σε μια πολύ καλή ηχογράφηση της Naxos).

Βρήκα το έργο ενδιαφέρον – σίγουρα πιο ενδιαφέρον από την πασίγνωστη «Μικρή Λευκή Αχιβάδα». Για τον γνώστη της κλασικής μουσικής, δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εντοπιστούν οι επιρροές του συνθέτη. Νομίζω ότι οι επιδράσεις μουσουργών όπως ο Προκόφιεβ, ο Χίντεμιτ, ο Σατί και άλλων, είναι εμφανείς – και ομολογημένες. Δεν το γράφω με διάθεση επίκρισης! Κάθε άλλο, με συνάρπαζε πάντοτε η διαπίστωση του πόσο ο κάθε συνθέτης «πατάει» πάνω σε ό,τι προϋπάρχει, όλοι ανεξαιρέτως οφείλουν την συνθετική τους πορεία, σε βάσεις και θεμέλια οικοδομημένα από δεκάδες συναδέλφων τους. Αυτό είναι πολυ ωραίο, μου θυμίζει κάτι που λέει ο Pascal, δεν πρέπει –γράφει στις Σκέψεις- να λέμε «το έργο μου», αλλά το έργο «μας», αφής στιγμής το κάθε (καλλιτεχνικό για την περίπτωσή μας) έργο προσθέτει μια πινελιά σε μια ζωγραφιά αρχινισμένη ίσως εδώ και αιώνες – αρχινισμένη μεν, αλλά πάντοτε ημιτελής.
Αυτά σε μια πρώτη «ανάγνωση» της Ρυθμολογίας.

Αυτό που μου έκανε εντύπωση στο έργο είναι η μελωδική τόλμη, η συνειδητή αποφυγή «εύκολων» λύσεων, η πάλη με την διακινδύνευση της ρυθμικής δυσκολίας, και το «αναπάντητο» μιας απορίας, ενός καημού που τρέμει στην κόψη της μελωδικής αβεβαιότητας.

Νιώθω πως είναι κρίμα που ο Χατζιδάκις, ο τόσο χαρισματικός, δεν αφιέρωσε περισσότερο χρόνο στην σύνθεση κλασικής μουσικής – θα έβγαιναν αριστουργήματα απ’ τα χέρια του.

Η Ρυθμολογία είναι έργο νυχτερινό, ακούγεται δίχως φως.

3 comments:

Β.Αργ. said...

Δύο σχόλια: Πρώτον, μου αρέσει η σύστασή σου για τον τρόπο ακρόασης του έργου – όσο έστω υποκειμενική κι αν είναι αυτή. Και μου αρέσει, διότι τονίζει αυτό που έχουμε (ξε)χάσει στην εποχή μας, την αξία του να ακούς ένα έργο τέχνης (οποιουδήποτε μουσικού είδους), απόλυτα προσηλωμένος σ' αυτό, χωρίς δηλαδή ταυτόχρονα να πλένεις πιάτα, να τρως, να διαβάζεις εφημερίδα κ.ο.κ.
Δεύτερον: εγώ νιώθω ότι είναι ευτύχημα το ότι ο Χατζιδάκις, ο τόσο χαρισματικός πράγματι, δεν ασχολήθηκε περισσότερο με την κλασική μουσική – και δεν ήταν δυνατόν άλλωστε... Εξηγούμαι: ο Χατζιδάκις ήταν εκ φύσεως μια πλατιά και πληθωρική προσωπικότητα, δεν χωρούσε σε «γωνιές» της ζωής ή της τέχνης. Τόπος του, στίβος του αν θες, ήταν ολόκληρη η ζωή και όχι απλά ένα μέρος της. Γι’ αυτό και άφησε ένα στίγμα που ξεπερνάει κατά πολύ αυτό ενός απλού μουσικού. Ο Χατζιδάκις ήταν μια σπάνια μορφή καλλιεργημένου και χαρισματικού ανθρώπου – μίλησε, έγραψε, συνέθεσε, παρενέβη στον δημόσιο χώρο και διαμόρφωσε αίσθημα για τις επερχόμενες γενιές μέσα ακόμα ακόμα κι από τις επιλογές των ζωγραφικών των εξωφύλλων των δίσκων του.
Πολύ συχνά οι ειδήμονες σε έναν τομέα τέχνης (λόγω της αγάπης τους στον τομέα, αλλά και της προσωπικής τους εμβάθυνσης σ’ αυτόν) έχουν την αίσθηση πως η γωνιά της τέχνης τους είναι ό,τι σπουδαιότερο υπάρχει... Κι όσο περισσότερο εξωραΐζουν τη γωνίτσα τους, τόσο περισσότερο χάνουν την αίσθηση της ολότητας και της εσωτερικής ευρύτητας που καλείται να πάρει η ζωή μας και ο μέσα μας χώρος. Ο Χατζιδάκις, εξ ιδιοσυγκρασίας ίσως, αρνήθηκε τη μονομέρεια, και το παράδειγμά του υπάρχει για να μας θυμίζει τις ποικίλες ανοιχτές περιοχές της τέχνης και της ζωής. Ευτυχώς λοιπόν που δεν ασχολήθηκε παραπάνω με την κλασική μουσική...

Ζωγράφος του Bowdoin said...

Θα με συγχωρέσετε, αλλά επειδή ένα κομμάτι της Ρυθμολογίας χαρακτηρίστηκε γραμμένο στο ύφος του Σατί από τον συνθέτη, δεν σημαίνει ότι ακολουθεί τον Σατί. Και εγώ Χίντεμιτ και Προκόφιεφ δεν ακούω πουθενά στη Ρυθμολογία. Αυτό που ακούω είναι Ελληνικούς τρόπους από την Ελληνική παράδοση. Τέλος, ο Χατζιδάκις έγραψε κλασική μουσική. Ό,τι έκαναν οι οι συνθέτες των δυτικών και κεντροευρωπαϊκών χωρών με τη δική τους παράδοση από την οποία άντλησαν, αυτό ακριβώς έκανε και ο Χατζιδάκις.

christos makropoulos said...

Αγαπητέ μου φίλε. Πολύ ευχαριστώ για το σχόλιό σου, το οποίο είδα μόλις σήμερα! (Έχουν περάσει 3 χρόνια ήδη από τότε που έγραψα για την Ρυθμολογία!).
Δική μου αίσθηση (πιθανόν εσφαλμένη) είναι πως υπάρχουν σαφείς επιρροές στο έργο του Χατζιδάκι από τους συνθέτες που ανέφερα. Δεν "ακολουθεί" τον Σατί, ούτε φυσικά μιμείται τον Σατί - απλώς χρησιμοποιεί στοιχεία της "γλώσσας" του Σατί, ιδιώματα του ύφους του. Αντίστοιχες επιρροές βλέπω και από τον Προκόφιεφ. Έχεις δίκιο όμως, το πρωτεύον είναι οι ελληνικοί τρόποι και η πολύ έξυπνη και δημιουργική αξιοποίηση των ρυθμών. Είναι αξιοθαύμαστο, πράγματι: ο Χατζιδάκις προσλαμβάνει από παντού και αξιοποιεί δημιουργικά ετερόκλητα στοιχεία. Δεξιώνεται το ήδη υπάρχον, για να το πάει ένα βήμα παραπέρα. Μέγα χάρισμα!
Για την κλασική μουσική, αυτό το όποιο έγραψα είναι μια ευχή να είχε ασχοληθεί περισσότερο ο Χ με αυτήν, να είχε εν ολίγοις συνθέσει περισσότερο έργα. Από τα έργα του για πιάνο πάντως, ξεχωρίζω την Ρυθμολογία ως το πλέον αξιόλογο. Και πάλι ευχαριστώ για το σχόλιό σου. Φιλικά, Χρήστος