Τελείωσα σήμερα ένα ενδιαφέρον βιβλίο κάποιου H. C. Robbins Landon, με τίτλο: "1791: Mozart's last year" (Flamingo Editions). Πρόκειται για μια αναλυτική περιγραφή του τελευταίου - και κατά τα φαινόμενα πιο συνταρακτικού - έτους της ζωής του συνθέτη. Το χρονικό συνδυάζει εύστοχα την αμεσότητα και ζωντάνια του ύφους με μια αυστηρά ακαδημαϊκή προσέγγιση, πράγμα όχι αυτονόητο!
Σημεία που συγκράτησα από την ανάγνωση: η συγκλονιστική περιγραφή της "γέννησης" του Requiem: γνώριζα βέβαια το αληθινό ιστορικό πλαίσιο, όχι όμως και το γεγονός ότι έχει σωθεί μέχρι σήμερα τέτοιο πλήθος (συχνά ετερόκλητων) πηγών γύρω απ' το ζήτημα. Δεν γνώριζα, φερ' ειπείν, ότι η "μυθοποίηση" του έργου είχε ξεκινήσει σχεδόν με το θάνατο του Μότσαρτ ή ότι η αλήθεια αποκαταστάθηκε μόλις το 1964 - δηλ. 172 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση του αριστουργήματος.
Ο συγγραφέας θεωρεί ότι ο πρώιμος θάνατος του Μότσαρτ υπήρξε η μεγαλύτερη τραγωδία στην ιστορία της μουσικής. (Με πόσο σαρκασμό, σκέφτομαι, δεν θα αντιτασσόταν ο Glenn Gould σ' αυτή την δήλωση!). Η ανάγνωση των συνθηκών του θανάτου του, η συνειδητοποίηση του τρομερού μόχθου που ο άνθρωπος αυτός κατέβαλλε για να τελειώσει το έργο, η πεποίθηση του ιδίου ότι, εάν ζούσε περισσότερο, θα μπορούσε απερίσπαστος από μέριμνες βιωτικές (του προσφέρθηκε μια καλή θέση λίγες μέρες προ του θανάτου του) να "αφήσει ελεύθερη" τη φαντασία του, όλα αυτά δεν γίνεται να μην αφήσουν στην καρδιά το στίγμα μιας βαθύτατης πίκρας για το αμετάκλητο της απώλειας. Αλήθεια, πόσες γενεές γενεών δεν παρέσυρε η πλημμυρίδα των συναισθημάτων στο άκουσμα της μουσικής του; Και, σε πόσες γενιές ακόμα, όταν η δική μας θα έχει προ πολλού εκλείψει, δεν επιφυλάσσεται τούτο το δώρο;
Θα ήθελα να μεταφέρω -έτσι, για προβληματισμό- το μέγα (και αναπάντητο) ερώτημα που θέτει η Caroline Pichler, ποιήτρια που γνώριζε και συναναστρεφόταν τον συνθέτη. Εκφράζει, λοιπόν, στα ημερολόγιά της, την ακόλουθη απορία (μεταφράζω πρόχειρα): "Ό,τι είχε να παρουσιάσει ο Μότσαρτ στους άλλους [σε επίπεδο ανθρώπινης επικοινωνίας] ήταν κάτι ανόητα αστεία, και, γενικά, έναν ανεύθυνο τρόπο ζωής - κι' ωστόσο, τί βάθος, τί κόσμοι φαντασίας, αρμονίας, μελωδίας και συναισθημάτων δεν κρύβονταν πίσω από αυτό το κέλυφος! Άραγε, μέσα από ποια διεργασία εσωτερικής αποκάλυψης προερχόταν η κατανόηση του τρόπου δημιουργίας τέτοιων γιγαντιαίων αποτελεσμάτων, και της έκφρασης με νότες τέτοιων αισθημάτων, σκέψεων και παθών (passions) που "έσυραν" τον ακροατή να νιώσει τόσο βαθιά;"
Με ποιον τρόπο, άραγε, συνυπήρχε στον Μότσαρτ το βάθος της μουσικής μεγαλοφυίας με την φαινόμενη ρηχότητα της εν γένει συμπεριφοράς; Πώς μπορεί να κατανοηθεί μια τέτοια υπαρξιακή αντίθεση; Είναι το πρώτο ερώτημα. Και ένα δεύτερο: από πού πήγαζε η τεράστια εκφραστική δύναμη του ανθρώπου αυτού, σε ποιες απρόσιτες απεραντοσύνες ξανοιγόταν η φαντασία του, και πώς τόσο εύκολα και με τόση ακρίβεια έδινε σχήμα, γλώσσα και μορφή που μπορούσε να "πει" την απεραντοσύνη, ντύνοντας με ήχους το άπειρο;
Δίχως απάντηση τα ερωτήματα, δίχως λύση το αίνιγμα της μορφής του.
No comments:
Post a Comment